PARK ŹRÓDLISKA I
Przystanek 7
Z Parku Źródliska II wychodzimy od południa, furtką na ulicę Fabryczną i kierujemy się na wschód do wejścia do Parku Źródliska I. Po drodze mijamy zabudowania dawnego imperium Scheiblera, magazyny, fabryki i osiedle Księży Młyn.
Nazwę Księży Młyn spotykamy po raz pierwszy na planie Łodzi z 1828 r. Tereny te były w początkach XIX w. własnością probostwa parafii łódzkiej. Posiadłość Księży Młyn, położona nad rzeką Jasień, składała się z gruntów ornych, łąk, zarośli oraz stawu z młynem wodnym o nazwie "Księży Młynek". W 1870 roku tereny te, wraz z częściowo zniszczonymi przez pożar zabudowaniami nabył obywatel belgijski - Karol Scheibler. Uznawany był on za wybitnego specjalistę w zakresie zarządzania i mechanizacji fabryk włókienniczych. Ukończył w Brukseli studia techniczne, odbył praktykę w fabryce maszyn Cocquerilla, zarządzał jedną z większych przędzalni w Austrii, a od 1848 roku był kierownikiem przędzalni w Ozorkowie. Kapitał, który pozwolił Scheiblerowi usamodzielnić się pochodził z posagu, jaki wniosła jego żona Anna Werner i wynosił 180 tysięcy rubli. Istotną pomoc okazało Scheiblerowi miasto, ofiarowując mu bezpłatnie część parku Źródliska z zasobami dobrej wody, jako miejsce pod przyszłą fabrykę, którą uruchomił w 1855 r. Była to przędzalnia z 18 tysiącami wrzecion, oraz tkalnia mechaniczna o 100 krosnach. Stał się wówczas, obok Geyera i Landego, największym łódzkim fabrykantem. W 1868 roku powiększył fabrykę przy Wodnym Rynku i założył nową tkalnię. Tak szybki rozwój jego imperium wymagał ekspansji na nowe tereny, dlatego też nabył posiadłość fabryczną na Księżym Młynie i niedaleko budynku starej przędzalni wybudował nowoczesny gmach fabryczny, ustawiony frontem do obecnej ulicy Tymienieckiego.
Dynamicznie rozwijające się przedsiębiorstwo potrzebowało znacznej stałej siły roboczej. Scheibler postanowił więc związać przynajmniej część robotników z miejscem pracy, narodził się pomysł budowy domów i całego zaplecza socjalnego robotników zatrudnionych w fabryce. Pierwsze osiedle wybudowano około roku 1860 w bezpośredniej bliskości fabryki na Wodnym Rynku. W 1873 roku rozpoczął budowę kolejnego na Księżym Młynie na przeciw fabryki. Znane było ono pod niemiecką nazwą "Pfaffendorf". Zapewnienie mieszkań pracownikom przyczyniło się do stabilizacji załogi. Znane były przypadki, kiedy robotnik rozpoczynający pracę u Scheiblera w dwunastym roku życia kończył ją po przepracowaniu 60 lat w tym samym zakładzie. Robotnicy mieszkali i żyli bowiem w tzw. "mieście w mieście", gdzie właściciel zapewniał im na swoim terenie całą miejską infrastrukturę (szpital, szkołę, straż pożarną, sklep, świetlicę, domy mieszkalne), a całość uzupełniała fabryka oraz rezydencja właściciela. Po śmierci Karola Scheiblera w 1881 roku, jego przemysłowe imperium rozwijało się nadal. O jego potędze świadczy najlepiej fakt, że towarzystwo akcyjne wyrobów bawełnianych K. Scheiblera, między innymi dzięki całkowitej mechanizacji przedsiębiorstwa, sku-piało niemal połowę całej produkcji przędzalniczej na ziemiach polskich. Spadkobiercy K. Scheiblera pomnożyli znacznie rodzinny majątek. Rozbudowa fabryki pociągnęła za sobą również powiększanie samego osiedla robotni-czego. Już po śmierci K. Scheiblera wybudowano 7 nowych domów familijnych wraz z budynkami gospodarczymi wzdłuż ul. Fabrycznej. W 1882 roku dobudowano również szpital św. Anny (obecnie im. K. Jonschera) przy ul. Milionowej.
Całość kompleksu Księży Młyn należy uznać za jeden z najlepszych przykładów XIX-wiecznego budownictwa przemysłowego. Sam zespół był największym w Łodzi i prawdopodobnie pierwszym na tak ogromną skalę przedsięwzięciem tego rodzaju na ziemiach polskich. Zespół fabryczno-mieszkalny do dzisiaj pozostał prawdziwym klejnotem architektury i jednym z najciekawszych zabytków budownictwa mieszkalno-przemysłowego, zarówno w Polsce jak i w Europie, który przetrwał do dnia dzisiejszego w prawie nie zmienionej postaci.
Zaproponuj uczniom by zastanowili się jak wyglądało życie mieszkańców Łodzi 100-150 lat temu. Jak spędzali czas robotnicy fabryk Scheiblera? Zwróć uwagę, że pracowali oni średnio 14 godzin dziennie, w fabrykach często pracowały też dzieci.
|
<< 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 >>
Powrót na stronę główną parku
|
|
|
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
